Όταν η Μεγάλη Ιδέα γινόταν πραγματικότητα και οδηγούσε σε μία Μεγάλη Ελλάδα των δύο Ηπείρων και των πέντε Θαλασσών
Συμβαίνει έθνη, λαοί, κράτη να αποφασίζουν ότι έχουν κάποια αποστολή να επιτελέσουν στη διάρκεια της Ιστορικής τους πορείας.
Έχουν κάτι να κάνουν, πρέπει κάτι να κάνουν. (Ή αντιθέτως, κάτι να ξεκάνουν. Είναι και αυτό ένα ενδεχόμενο.)
Έχουν έναν σκοπό, έναν στόχο, μιά ελπίδα που επιστρατεύει την ενεργητικότητά τους, διαχρονικά. Η Ελλάδα είναι μία από τις χώρες αυτές. Δημιουργήθηκε κυρίως για έναν λόγο: να περιλάβει στα όρια ενός ελεύθερου κράτους τους ελληνικούς πληθυσμούς εκεί που ήσαν πλειοψηφούντες ή τουλάχιστον συμπαγείς καθώς και τα εδάφη που η Ιστορία συνέδεσε μ’ αυτούς. Απλά και σύντομα, γίνεται εδώ λόγος για την Μεγάλη Ιδέα. Αυτή ή ιδέα έπρεπε να γίνει πράξη και πραγματικότητα.
Ήταν κάτι εξαιρετικά δύσκολο. Φαινόταν αδύνατο, αδιανόητο. Τόση και τέτοια ήταν η δυσαναλογία ανάμεσα στα διατιθέμενα μέσα και στα επιδιωκόμενα αποτελέσματα. Παρ’ όλα αυτά, όχι ασήμαντο μέρος των σχετικών ελπίδων και προσδοκιών έγινε πραγματικότητα.
Όμως θα ήταν δυνατόν να είχε ολοκληρωθεί πρακτικά το έργο αυτό, αν είχε ισχύσει, τηρηθεί, διατηρηθεί η Συνθήκη των Σεβρών.
Οι Σέβρες είναι ένα προάστιο της γαλλικής πρωτεύουσας. Οι συνθήκες ειρήνης με την ηττημένη Γερμανία και τους συμμάχους της, μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, υπογράφηκαν ή καθεμία σε διαφορετικό παρισινό προάστιο και πέρασαν στην Ιστορία ως «προαστιακές συνθήκες».
Οι Σέβρες είναι ξακουστές για τα εκλεκτά προϊόντα αγγειοπλαστικής, κεραμευτικής, πορσελάνης.
Γάλλος πολιτικός, με κάποια κακεντρέχεια, δεν παρέλειψε να κάνει έναν παραλληλισμό ανάμεσα στο εύθραυστο των προϊόντων της πόλεως και εκείνο της συνθήκης.
Της Συνθήκης με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, έναντι της όποιας ή Χώρα μας είχε τίς κύριες διεκδικήσεις της.
Η «Συνθήκη Ειρήνης μεταξύ των Συμμάχων και Συνασπισμένων Δυνάμεων και της Τουρκίας» υπογράφηκε στις 28 Ιουλίου με το παλαιό ημερολόγιο, στις 10 Αυγούστου με το νέο, του 1920.
Για την Ελλάδα, υπογράφτηκε από «Τον Κύριον Ελευθέριον Κ. Βενιζέλον, Πρόεδρον του Υπουργικού Συμβουλίου. Τον Κύριον Άθω Ρωμανόν Απεσταλμένον και Πληρεξούσιον Υπουργόν της Α.Μ. του Βασιλέως των Ελλήνων εν Παρισίοις». Αριθμούσε 435 άρθρα.
Με τη Συνθήκη δινόταν η εντύπωση ότι οι μεγάλες δυνάμεις ήσαν σύμφωνες να μην επιβραδύνουν το τέλος του «Μεγάλου Ασθενούς» και την οριστική λύση του Ανατολικού Ζητήματος λαμβάνοντας υπόψη την εθνολογική σύνθεση των πληθυσμών.
Η Ανατολική Θράκη γινόταν Ελληνική μέχρι σχετικά μικρή απόσταση από την Κωνσταντινούπολη που παρέμενε τουρκική. (Όμως, οι Σύμμαχοι θα είχαν δικαίωμα να αλλάξουν γνώμη, αν η Τουρκία αθετούσε τις υποχρεώσεις από τη Συνθήκη.)
Η Ίμβρος και η Τένεδος θα ήσαν Ελληνικές. Η Σμύρνη με σημαντικό τμήμα της ενδοχώρας θα περνούσε υπό την Ελληνική Διοίκηση, παραμένοντας προσωρινά και τυπικά υπό την επικυριαρχία του Σουλτάνου.
Μετά από πενταετία, η περιοχή θα μπορούσε να προσαρτηθεί στην Ελλάδα. Ενδεχομένως μετά από δημοψήφισμα.
Τα λεγάμενα «τεσσάρα αρμενικά βιλαέτια» θα περιέρχονταν στο Κράτος της Αρμενίας. Το Κουρδιστάν θα ήταν αυτόνομο, με την δυνατότητα να γίνει ανεξάρτητο.
Η Οθωμανική Αυτοκρατορία θα έχανε τη Συρία, τον Λίβανο, την Κύπρο, τα Δωδεκάνησα, την Παλαιστίνη, τη Μεσοποταμία, τη Χετζάζη, τη Λιβύη, την Αίγυπτο.
Στρατός και ναυτικό περιορίζονταν, η αεροπορία απαγορευόταν. Η Μεγάλη Ιδέα γινόταν πραγματικότητα και οδηγούσε σε μια Μεγάλη Ελλάδα δύο ηπείρων και πέντε θαλασσών.
Όμως, ο πρωτεργάτης και πρωταγωνιστής της τραυματιζόταν επιστρέφοντας, σε απόπειρα εναντίον του.
Λίγο αργότερα έχανε τις εκλογές. Η Χώρα δεν ξεπερνούσε τον διχασμό της. Την υπονόμευε εσωτερικά, την εξασθενούσε εξωτερικά.
Η Συνθήκη υπογράφτηκε, αλλά δεν επικυρώθηκε και δεν ίσχυσε. Υπό τον Μουσταφά Κεμάλ, οργανώθηκε η τουρκική αντίσταση κατά των Συμμάχων και των Ελλήνων, παραμερίζοντας τη Σουλτανική Κυβέρνηση.
Οι Σύμμαχοι δεν είναι πλέον ενωμένοι, αποσύρονται, συμβιβάζονται με τον Κεμάλ, και παύουν να είναι Σύμμαχοι για μας.
Επιχειρείται από ελληνικής πλευράς να δοθεί στρατιωτική λύση στο αδιέξοδο. Πολύ αίμα και μεγάλος ηρωισμός θα φέρουν τον στρατό μας πέρα από το Σαγγάριο και στα πρόθυρα της Άγκυρας.
Δε θα φέρουν όμως τη νίκη. Θα παραμείνει στη Μικρά Ασία για έναν χρόνο ακόμη με το ηθικό του να καταρρέει.
Στάθηκε αδύνατο να βρεθεί διπλωματική λύση. Λύση έδωσε τελικά η τουρκική επίθεση του Αυγούστου 1922.
Παραμένει το ερώτημα αν η Μικρασιατική Επικράτεια ήταν πέρα από τις δυνατότητες του Ελληνικού Λαού ή πέρα από τις ικανότητες κάποιων ηγετών του.
Χριστόφορος Χ. Ματιάτος
Νομικός
