Με την υπογραφή της Ανακωχής των Μουδανιών (11-9-1922) η Τουρκία άρπαξε ελληνικά εδάφη, χωρίς να ρίξει ούτε μία ντουφεκιά – Η αδιαφορία των Αθηνών για την Θράκη συνεχίζεται
Τις δύο αυτές προτεραιότητες τις ανέφερε ρητά η “επαναστατική επιτροπή” σε διάγγελμα της προς τον ελληνικό λαό.
Προς την κατεύθυνση αυτή, ο Νικόλαος Πλαστήρας και οι συνεργάτες του όρισαν την κυβέρνηση που θα στήριζαν, υποβάλλοντας ένα κατάλογο με ονόματα στον Άγγλο πρέσβη Λίντλει και ζητώντας του να διαλέξει τα ονόματα που ήταν αρεστά στην Μ. Βρετανία.
Ταυτόχρονα ορίστηκε ο Ελευθέριος Βενιζέλος που βρισκόταν στο Παρίσι ως αντιπρόσωπος της “επαναστατικής επιτροπής” έναντι των Συμμάχων.
Η κατάσταση στο μέτωπο της Ανατολικής Θράκης δεν ήταν καθόλου αποθαρρυντική.
Ο Ελληνικός στρατός ήταν ισχυρός καθώς εκτός από το Δ΄ Σώμα στρατού, λίγο πριν από την κατάρρευση είχε μεταφερθεί μια ακόμη ενισχυμένη μεραρχία για να επιχειρηθεί η κατάληψη της Κωνσταντινούπολης και έτσι να εκβιαστεί ο Κεμάλ σε συμβιβασμό.
Είναι αληθές βέβαια πως το ηθικό των στρατιωτών ήταν πολύ χαμηλό.
Ταυτόχρονα ανάμεσα στην Ελληνική Ανατολική Θράκη και τους Τούρκους του Κεμάλ που βρίσκονταν στην Νικομήδεια βρισκόταν η Κωνσταντινούπολη υπό Συμμαχική κατοχή.
Ακόμα και αν οι Σύμμαχοι παρέδιδαν την Κωνσταντινούπολη στον Κεμάλ (και δεν προλάβαινε να την καταλάβει ο Ελληνικός στρατός από την Τσατάλτζα που απείχε μόλις 30 χλμ) η μεταφορά στρατευμάτων από την Ασία προς την Ευρώπη θα ήταν αδύνατη για τους Τούρκους καθώς δεν διέθεταν πλοία.
Αντιθέτως το Ελληνικό ναυτικό θα ήταν ο απόλυτος κυρίαρχος, τόσο στο Αιγαίο όσο και στην θάλασσα του Μαρμαρά όσο και στον Εύξεινο Πόντο.
Η Ελληνική πλευρά είχε λοιπόν δυνατότητες για να ελιχθεί και να καθυστερήσει αποφασιστικά (η και να εμποδίσει) την μεταφορά των Τούρκων στην Ανατολική Θράκη.
Τα γεγονότα όμως εξελίχθηκαν πολύ διαφορετικά.
Η διάσκεψη στα Μουδανιά άρχισε χωρίς τους Έλληνες, καθώς αυτοί δεν είχαν ακόμη φθάσει, με κύριο θέμα τη γραμμή που θα αποσύρονταν οι Έλληνες.
Πρόκειται δηλαδή για μια ιδιόρρυθμη διάσκεψη ανακωχής που προδίκαζε τη Συνθήκη Ειρήνης και που υποχρέωνε τον έναν από τους δύο αντιπάλους να υποχωρήσει πολύ πέραν της γραμμής, την οποία κατείχε, και να παραχωρήσει μεγάλες εκτάσεις στον αντίπαλο.
Κατά την αφήγηση του Ισμέτ Ινονού στον πολιτικό και μεγάλο Ιστορικό Σπύρο Μαρκεζίνη, το 1972, δέχθηκαν όλοι την προτροπή του: «Ας φθάσουμε σε ένα αποτέλεσμα και οι Έλληνες θα υποχρεωθούν να το δεχθούν».
Στους όρους της ανακωχής προβλεπόταν όχι μόνο η άμεση αποχώρηση του Ελληνικού στρατού από την Ανατολική Θράκη και την παράδοση της στους Τούρκους, αλλά προβλεπόταν και η εκκένωση της περιοχής από τους Έλληνες κατοίκους της εντός 15 ημερών!
Η απόφαση των Συμμάχων για απόδοση της Ανατολικής Θράκης στην Τουρκία οδηγούσε και στην εγκατάλειψη της Κωνσταντινούπολης, των Στενών και της ουδέτερης ζώνης. Η ταπείνωση των Συμμάχων, μπορεί να εξηγηθεί από το ότι ήδη είχαν ικανοποιηθεί από τα κέρδη τους.
Η Μεγάλη Βρετανία, στη Μεσοποταμία, το Κουρδιστάν και τα πετρέλαια της Μοσούλης. Η Γαλλία, στη Συρία και τον Λίβανο και η Ιταλία, με την καταστροφή της Ελλάδας.
Είχαν αποσπάσει την Τουρκία από την προσέγγισή της προς τη Σοβιετική Ένωση, προς μεγάλη, βέβαια, απογοήτευση του Λένιν και του Τρότσκι, οι οποίοι ιδεοληπτικά φαντάζονταν την Τουρκία ως ηγέτιδα μιας παγκόσμιας αντιαποικιακής επανάστασης.
Όταν έφτασε η Ελληνική αντιπροσωπεία (στρατηγός Μαζαράκης, αντισυνταγματάρχης Σαρηγιάννης) και ενημερώθηκε για τους όρους της ανακωχής αρνήθηκε να υπογράψει δηλώνοντας πως δεν είχε εξουσιοδότηση για τόσες πολλές και κρίσιμες παραχωρήσεις.
Ο Νικόλαος Πλαστήρας αρχικώς περιόδευσε στις πόλεις της Ανατολικής Θράκης για να επιθεωρήσει τις Ελληνικές μονάδες και να ανορθώσει το ηθικό τους.
Ταυτόχρονα επισκέφθηκε πολλές πόλεις εμψυχώνοντας τους Έλληνες κατοίκους και υποσχόμενος πως η “επαναστατική επιτροπή” θα έκανε ότι μπορούσε για την προστασία τους και δεν θα τους εγκατέλειπε σε καμία περίπτωση.
Αμέσως μετά μετέβη ο ίδιος στα Μουδανιά όπου πληροφορήθηκε το περιεχόμενο των όρων της ανακωχής που ήδη είχαν συμφωνήσει οι Αγγλογάλλοι με τον Κεμάλ.
Οι σύμμαχοι ενημέρωσαν την Ελληνική κυβέρνηση ότι σκόπευαν να υπογράψουν την ανακωχή ακόμη και μονομερώς.
Ο Πλαστήρας αρνήθηκε να υπογράψει μια τέτοια “ανακωχή” που ισοδυναμούσε ουσιαστικά με παράδοση άνευ όρων.
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος τηλεγράφησε τόσο στην Ελληνική κυβέρνηση όσο και στην αντιπροσωπεία στα Μουδανιά να αποδεχθούν και να υπογράψουν τους όρους της επώδυνης ανακωχής χωρίς δισταγμούς και δεύτερες σκέψεις.
Λόγω κακής συνεννόησης (φαίνεται από τα τηλεγραφήματα πως οι υπεύθυνοι του Ελληνικού υπουργείου εξωτερικών δεν γνώριζαν ότι τα Τουρκο-Βουλγαρικά σύνορα του 1915 δεν ήταν ο Έβρος ποταμός) η Ελληνική αντιπροσωπεία με επικεφαλής τον Μαζαράκη αποχώρησε από τα Μουδανιά χωρίς να υπογράψει.
Τελικώς μετά από συνεχείς πιέσεις του Βενιζέλου από το εξωτερικό η κυβέρνηση Κροκιδά αναγνώρισε την ανακωχή.
Στις 25.9.1922 ο Βενιζέλος τηλεγράφησε από το Παρίσι:
«Ανατολική Θράκη απωλέσθη ατυχώς δι’ Ελλάδα» και: «Ανάγκη Θράκες να εγκαταλείψωσι την γην, ην από τόσων αιώνων κατοικούσιν, αυτοί και πρόγονοί των».
Το βασικό αποτέλεσμα της Ανακωχής αυτής είναι ότι ουσιαστικά δημιούργησε τετελεσμένα γεγονότα υπέρ των Τούρκων για την Συνθήκη Ειρήνης που υπογράφτηκε αργότερα στην Λοζάννη.
Μια άλλη παρενέργεια της ανακωχής των Μουδανιών είναι ότι οι Τούρκοι στις διαπραγματεύσεις στην Λοζάννη αξίωναν και την Δυτική Θράκη, επ΄απειλή πολέμου.
Το τραγικότερο όλων όμως, ήταν ότι πάνω από 250.000 Έλληνες αναγκάστηκαν να εκπατριστούν από την Ανατολική Θράκη εγκαταλείποντας τις περιουσίες τους και τα σπίτια τους ολοκληρώνοντας την τραγωδία της Μικρασιατικής Κατατροφής.
Η αποχώρηση των Ελλήνων κατοίκων της Ανατολικής Θράκης από τις εστίες τους, και λόγω των περιορισμένων μέσων της εποχής, έγινε υπό δραματικές και τραγικές συνθήκες.
Είναι χαρακτηριστικό πως οι Άγγλοι αρνήθηκαν να δώσουν παράταση στην εκκένωση ακόμη και για μια εβδομάδα!!
Συνολικά, μαζί με τους στρατιώτες και τους Έλληνες δημοσίους υπαλλήλους μετακινήθηκαν προς την Ελληνική μεθόριο πάνω από 400.000 άνθρωποι.
Ελευθέριος Θ. Χατζόπουλος
Πρόεδρος Π.Ο.Θ.Σ.
Πηγές
Δαφνής Γρηγόριος, Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων τ. πρώτος, εκδόσεις Κάκτος
Ρήγος Άλκης, τα κρίσιμα χρόνια 1922-1935, εκδόσεις Παπαζήση
Βασίλης Τζανακάρης, Εις Θάνατον!! (Η δίκη και η εκτέλεση των “έξι” μέσα από τα πρακτικά, τα παραλειπόμενα και τα “ψιλά” των εφημερίδων), εκδόσεις Μεταίχμιο.
***
Σημείωση Ε.Θ.:
1) Η Στρατιά του Έβρου, άριστα εξοπλισμένη με εμπειροπόλεμους Αξ/κούς και οπλίτες, ήταν έτοιμη να περάσει τον Έβρο για να ξεπλύνει την ήττα της Μικρασιατικής Καταστροφής.
2) Η Ανατολική Θράκη ήταν κυριολεκτικά άδεια από Τουρκικές Δυνάμεις. Ο δε Κεμάλ, δεν είχε ούτε βάρκα για να μεταφέρει στρατεύματα από την Ασιατική ακτή του Ελλήσποντου.
3) Οι “Σύμμαχοι” μάς είχαν απειλήσει πως θα τοποθετήσουν τους Διπλωματικούς τους υπαλλήλους, έναν ανά χιλιόμετρο, και αν προχωρούσαν οι Έλληνες προς την Κωνσταντινούπολη, αυτό θα ήταν αιτία πολέμου κατά της Ελλάδος.
4) Ο Στρατηγός Κων/νος Μαζαράκης αρνήθηκε να πειθαρχήσει στις εντολές του Ελευθερίου Βενιζέλου, λέγοντας: “Έφθασα πολεμώντας μέχρι την Τσατάλτζα, 30 χλμ έξω από την Κωνσταντινούπολη. Αυτή την Συνθήκη, δεν την υπογράφω”.
5) 93 χρόνια μετά, η αθλιότητα και αδιαφορία των Αθηνών για την Θράκη, συνεχίζεται και σήμερα, παρά το γεγονός ότι οι γείτονες δεν κρύβουν τις αρπακτικές τους διαθέσεις για την Δυτική Θράκη που μας απόμεινε.
Σ.Κ.
