Τα προβλήματα των συγκεντρωμένων προσφύγων στην πόλη και οι προσπάθειες των εφέδρων μετά τους πολέμους
Στον νομό Εβρου, η ΙΣΤΟΡΙΑ αρχίζει να έχει νέα διάσταση μετά την απελευθέρωση της Θράκης την 14 Μαϊου 1920 και ιδιαίτερα μετά τον Μικρασιατικό και Θρακικό ξεριζωμό, που ακολούθησε την Μικρασιατική καταστροφή και τον όλεθρο.
Ολόκληρος ο Έβρος μετά τον Αύγουστο του 1922,αποτέλεσε την οδική διαφυγή των ξεριζωμένων προσφύγων Μικρασιατών και Θρακών, που εγκατέλειψαν τις πατρογονικές προαιώνιες εστίες τους και εγκαταστάθηκαν στην νέα πατρίδα, δυτικά του ποταμού Έβρου.
Για την ξεριζωμένη αυτή πορεία σε άλλα σημειώματα δώσαμε γλαφυρά τα διαδραματισθέντα τότε γεγονότα, όταν χιλιάδες δυστυχισμένοι, με σωματικά και ψυχικά ράκη, διήλθαν με κάθε τρόπο και κάθε μέσον τον ποταμό, για να στήσουν την νέα ζωή τους, μέσα σε απόλυτη απόγνωση… αλλά και ΕΘΝΙΚΗ ΠΙΣΤΗ.
Οι πρώτοι αυτοί Ελληνες, στην φιλόξενη μα πτωχή γη της Θράκης, της από τότε πλέον Δυτικής Θράκης, αγωνίστηκαν κόντρα …σε καιρικές, οικονομικές, πολιτικές, δημογραφικές συνθήκες και τις όποιες… προκαταλήψεις, να επιβιώσουν και να αποκτήσουν προοπτική.
ΟΙ φωνές τους στην αρχή σιγανές και με λυγμούς, ζητούσαν την αρωγή του δύστυχου και εξαθλιωμένου κράτους, μετά με οργανωμένες προσπάθειες και στεντόρειες φωνές, απαιτούσαν τα οφειλόμενα εθνικά.
Δυστυχώς, λίγα γνωρίζουμε, για τις τότε δράσεις, προσπάθειες και αγώνες να αναστρέψουν τα δεδομένα και να πετύχουν κάποια πράγματα προς ελάφρυνση των δεινών τους.
Εδώ θα σας δώσω λίγα σκόρπια γεγονότα του 1923, που εξελίχτηκαν στην περιοχή το 1923.
Οι πρόσφυγες Πόντιοι της Αλεξανδρούπολη, έστειλαν αντιπροσώπους τους στην Δράμα όπου μαζί με άλλους, οργάνωσαν συλλαλητήριο και έστειλαν στην διάσκεψη της Λωζάνης, το παρακάτω ψήφισμα κατά της ανταλλαγής.
1 .* Ο Σύνδεσμος Ποντίων Αλεξανδρούπολης αναφέρει τα παρακάτω.
Οι εκδιωχθέντες από τον Πόντο από τους Τούρκους και καταφυγόντες στην περιφέρεια Δράμας, δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες, είμαστε κατάπληκτοι, για την συζητούμενη ανταλλαγή των πληθυσμών, που ισοδυναμεί με την επίσημη έγκριση των όσων έγιναν μέχρι σήμερα από τους Τούρκους… ατιμώσεων, σφαγών και εμπρησμών και επίτευξη του σκοπού που έγιναν.
Είμαστε κατάπληκτοι, γιατί ενώ συζητώνται τα μέτρα εξασφάλισης των μειονοτήτων, ενεργείται παράλληλα η εξόντωση αυτών, μέσου του βαρυτάτου χειμώνα.
Πραγματοποιούνται ακόμη και τώρα βίαιοι εκτοπισμοί, απαίσια εκδίωξη μετά από βίαια απόσπαση εγγράφων δηλώσεων, για δήθεν εκούσια αναχώρηση.
ΕΙΝΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑ, ΑΡΝΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΚΑΙ ΚΑΘΕ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΚΑΙ ΘΕΙΟΥ ΝΟΜΟΥ.
Θεωρούμε καθήκον μας να υψώσουμε φωνή και έντονη διαμαρτυρία στο όνομα των αναφαίρετων δικαίων των ανθρώπων, της ιδέας της πατρίδας και των ιερών δεσμών προς αυτήν.
Στο όνομα του αίματος των σφαγέντων και καμένων στον Πόντο αδελφών, πατέρων και τέκνων μας και των ερειπίων των σπιτιών μας, που καπνίζουν ακόμη, στο όνομα της τιμής του πολιτισμού και της μελετώμενης πρωτοφανούς , στην ιστορία των εθνών και της ανθρωπότητας, ΑΝΤΑΛΛΑΓΗΣ.
Δηλώνουμε κατηγορηματικά, ότι ουδέποτε θα αποχωριστούμε εκούσια, των βωμών και εστιών της πατρίδας μας, όπου κατοικούμε από 3.000 χρόνων, ότι δεν έχει κανείς δικαίωμα να μας παραδώσει ΩΣ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑ ΜΕ ΤΗΝ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΤΟΥ.
Παρακαλούμε να ξεσηκωθεί επιτέλους η δικαιοσύνη, για να ικανοποιηθεί το άγρια χυθέν αίμα των χριστιανών, εξασφαλιστεί η ζωή, η τιμή και η περιουσία των παραμενόντων στον Πόντο και η δική μας επάνοδος.
Η βία συντρίβει τα άτομα και τα έθνη, αλλά δεν καταργεί τα δικαιώματά τους και με τις σφαγές και τους εκτοπισμούς, δεν δημιουργείται καθεστώς νόμιμο και μόνιμο.
Δράμα 6 Ιανουαρίου 1923
Η Επιτροπή του Συλλαλητηρίου
ΠΑΝΙΔΗΣ Δημήτριος δικηγόρος
ΧΑΡΑΤΖΙΔΗΣ Βασίλειος καθηγητής
ΖΙΡΒΕΛΙΔΗΣ Γεώργιος έμπορος.*
(εφημερίδα ΣΚΡΙΠ 15-1-1923)
2. *Τα οξυμένα προβλήματα που υπήρχαν στην περιοχή της Αλεξανδρούπολης, ανάγκασαν τον αρχηγό της επανάστασης ΠΛΑΣΤΗΡΑ να αφιχθεί στην περιοχή.
*. Την 15 Απριλίου 1923, στις 15.00, κατέπλευσε στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης το ατμόπλοιο «ΑΡΚΑΔΙΑ» με τον ΠΛΑΣΤΗΡΑ, τον αρχιστράτηγο ΠΑΓΚΑΛΟ και τον αρχηγό του Στόλου.
Στην παραλία τους υποδέχτηκε πλήθος κατοίκων και στρατού, που τους επιφύλαξαν ενθουσιώδη υποδοχή.
Μόλις ήρθε το πλοίο στο λιμάνι, ανέβηκε σ’ αυτό ο μέραρχος ΣΚΑΔΑΛΗΣ και παρουσιάστηκε κατά τα προβλεπόμενα.
Στην αποβάθρα παρατάχθηκαν οι πολιτικές αρχές.
Ο Δήμαρχος ΑΛΤΙΝΑΜΑΖΗΣ Εμμανουήλ, τους προσφώνησε και τους διαβεβαίωσε για την αφοσίωση του θρακικού λαού στην επανάσταση.
Ο ΠΛΑΣΤΗΡΑΣ απάντησε “χαιρετίζω εν ονόματι της επανάστασης τον στρατό του μετώπου. Ελπίζω ότι όλη η φυλή θα αποπλύνει το στίγμα που εκκόλαψε στο μέτωπο της, η κακή πολιτική. Όλη την χώρα την διασχίζουν σκιές φαντασμάτων, οι αιχμάλωτοι που επέστρεψαν, τρανά δείγματα της θηριωδίας των Τούρκων. Ο Ελληνικός στρατός, ήδη έτοιμος και πάνοπλος, οφείλει να εκδικηθεί και να εξασφαλίσει έντιμη ειρήνη. Ζήτω ο στρατός, ζήτω η Ελλάδα”.
Παρατεταμένες ζητωκραυγές κάλυψαν τον λόγο του ΠΛΑΣΤΗΡΑ και οι στρατιώτες φώναζαν… “εκδίκηση”, “εκδίκηση”.
Στη συνέχεια, ο ΠΛΑΣΤΗΡΑΣ μίλησε στους συγκεντρωθέντες αξιωματικούς της φρουράς Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολης), στους οποίους εξέφρασε την ευγνωμοσύνη της πατρίδας, για το έργο που συντελέστηκε, για την αναδιοργάνωση του στρατού.
Μίλησε και ο αρχηγός του Στόλου, που χαιρέτησε τον στρατό εκ μέρους του Ναυτικού, που ήταν έτοιμο να συνεργαστεί μαζί του…
Ο ΠΛΑΣΤΗΡΑΣ, αργότερα στην Νομαρχία δέχτηκε αντιπροσωπείες των Σωματείων των προσφύγων και στη συνέχεια επιθεώρησε τα Στρατιωτικά νοσοκομεία.
Το απόγευμα όλοι οι επίσημοι αναχώρησαν για τη Θεσσαλονίκη*.
(εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ 16-4-1923).
3. *- Την Παρασκευή 18 Μαϊου 1923, λόγω των μεγάλων προβλημάτων, από την συσσώρευση χιλιάδων προσφύγων στην Αλεξανδρούπολη, ο αρμοστής του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού ήρθε στην Αλεξανδρούπολη, για να μελετήσει επί τόπου την κατάσταση και των προβλημάτων που υπήρχαν, για να χορηγήσει δάνεια στους πρόσφυγες για την επίλυση των προβλημάτων στέγασης και διαμονής*.
(εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 19-5-1923).
4. *- Το 1923 ήταν μία χρονιά με σωρεία δυσεπίλυτων προβλημάτων, που είχαν επιπτώσεις και στην ζωή των συγκεντρωθέντων προσφύγων στην Αλεξανδρούπολη οι τότε τοπικοί ταγοί προσπαθούσαν να κινητοποιήσουν τους πάντας, ώστε να μετριαστούν τα προβλήματα.
Στις προσπάθειες αυτές, είχαν αρωγούς και τις τότε εφημερίδες, που οι τοπικοί ανταποκριτές έγραφαν άρθρα αναδεικνύοντας τα προβλήματα, απαριθμώντας τα προβλήματα και πρόταση λύσεων.
Ας δούμε ένα παρόμοιο κείμενο… αγωνίας.
** – “Δεν γνωρίζουμε κατά πόσο προχώρησαν οι εργασίες της επιτροπής για την στέγαση και αποκατάσταση των προσφύγων. Επιβάλλεται όμως να μεταφέρουμε την αγωνία του προσφυγικού κόσμου με την σύσταση υπερέντασης των προσπαθειών του κ. ΔΑΣΙΟΥ Σπύρου Γενικού Διοικητού Θράκης και των επιτροπών, ώστε το φθινόπωρο που αρχίζει, να μη περάσει άπρακτο.
Θα είναι απολύτως αδύνατο να μπούμε στο χειμώνα, χωρίς να έχει γίνει κάποια έστω και πρόχειρη, αλλά συστηματική εγκατάσταση των προσφύγων, στους τόπους που αποφασίστηκε να γίνει η οριστική τους εγκατάσταση.
Το πρόβλημα είναι τόσο βαρύ, που νομίζουμε κ. ΔΑΣΙΕ, ότι το κράτος ΔΕΝ πρέπει να λυπηθεί δαπανών, για να αρχίσει τουλάχιστον η λύση του, ούτε να επαναπαυθείτε στην ελπίδα των 5.000.000 δραχμών, που σας έδωσε, παρά να ζητήσετε και μέρος του προσφυγικού δανείου. Γιατί και αν επιτευχθεί το προσφυγικό δάνειο, είναι προφανές ότι η κυβέρνηση θα αναγκαστεί να προβεί στις δαπάνες, που απαιτούνται για την στέγαση των προσφύγων.
Δεν είναι λοιπόν έργο σύνεσης κ. Γενικέ Διοικητά να αντιμετωπίσετε από τώρα θαρραλέα το πρόβλημα και να επωφεληθείτε ίσως και της πτώσης του ξένου συναλλάγματος;
ΧΡΗΣΤΙΔΗΣ Χρήστος.
(εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 13-8-1923).
5. *Η Ελλάδα το 1923 ,μέσα σε ένα δυσμενές γι’ αυτήν πολιτικό, κοινωνικό και δημογραφικό πρόβλημα μετά από συνεχείς πολεμικές προσπάθειες από το 1913, προσπαθούσε να ορθοποδήσει και να επουλώσει τις βαθιές πληγές της.
Ο ανθός της, η νεολαία της, επιστρέφοντας, μετά από τους επιτυχείς, αλλά και ατυχείς αγώνες της στα πρόσθεν της εθνικής τιμής και ολοκλήρωσης, είδε ότι οι σωματικοί πόνοι τους, τα χαμένα μέλη του σώματος τους, τους …έστησαν στο περιθώριο. Έτσι αναγκάστηκαν να συνενωθούν σε Συνδέσμους, ώστε να έχουν να πετύχουν την δικαίωση τους και την όποια αποκατάστασή τους.
Ας δούμε τις προσπάθειες αυτές στην Αλεξανδρούπολη, όπως καταγράφηκαν.
*.- Η αποστράτευση των απολυθέντων εφέδρων, μετά από πολυετείς πολέμους και η ανεργία που προήλθε, προκάλεσε απόλυτη ανάγκη, για την δημιουργία από τους εφέδρους “Συνδέσμου Αλληλοβοηθείας”.
Το αίσθημα της αυτοσυντήρησης και το κοινό συμφέρον, συνένωσε τους εφέδρους και τα θύματα των πολέμων σε ένα κοινό αγώνα, ώστε οι δυνάμεις του Κράτους να βρούν ή δημιουργήσουν θέσεις εργασίας, που θα μπορέσουν να εξασφαλίσουν καλύτερα μέσα συντήρησής τους.
Υπάρχει “Σύνδεσμος Παλαιών Πολεμιστών Αλεξανδρούπολης”, που όμως δεν κινείται σε σωστά πλαίσια και αυτό γιατί την Κυριακή 9 Νοεμβρίου 1923, σε πρόταση παλιού πολεμιστή, για την συμμετοχή σε μνημόσυνο ,για του δολοφονηθέντες πρόσφυγες στην Κέρκυρα , ο γενικός γραμματέας ΒΑΝΙΚΙΩΤΗΣ , επιχείρησε να δώσει πολιτική χροιά. ***ΕΦΕΔΡΟΣ.
(εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 11-11-1923).
6 *Μετά την επικράτηση της επανάστασης του ΠΛΑΣΤΗΡΑ, στην περιοχή του Εβρου συγκεντώθηκαν ισχυρές ελληνικές δυνάμεις, υπό την ηγεσία του ΠΑΓΚΑΛΟΥ, με σκοπό την κατάληψη της Ανατολικής Θράκης και την βασιλίδα των πόλεων την Κωνσταντινούπολη.
Για την παρουσία αυτή, ο άγνωστος σήμερα για πολλούς ποιητής (και λοιδωρηθείς από πολλούς τότε…) έγραψε σειρά ποιημάτων με το θέμα αυτό, δύο από αυτά θα σας παρουσιάσω εδώ.
ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΟΥ ΕΒΡΟΥ
1.* Από το φέσι του τσολιά
τρείς κλωστές επήρα
και τις επέρασα χορδές
στη σπασμένη μου λύρα.
και στου Εβρου τα νερά
τα κρυσταλλιασμένα
ψάλλω τα στρατεύματα
πάλι τα δοξασμένα…
2.* Όποιος είδε τα παιδιά
μόνος αυτός γνωρίζει,
τα τραγούδια με καρδιά
σε όλους θα σκορπίζει.
τα λιοντάρια του στρατού,
όρκο έχουν κάνει,
το όνομα του Λυτρωτή
να το ιδούν στεφάνι.
από τη δώθε τη μεριά
το ποτάμι αφρίζει
στου στρατού την λεβέντη,
κάτι ψιθυρίζει….
Σκλάβοι καρτερούνε ,
να πετάξουνε τα παιδιά
Λευτεριά να δούνε. !!!
(εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 9-3-1923).
ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΕΥΣΤΡ. ΝΑΖΛΗΣ
Υποστράτηγος ΕΛ.ΑΣ ε.α.
Πηγή φωτογραφιών: gnoristetinellada.gr
