Να μην φωνάζει η Τουρκία – Η Συνθήκη του Μοντρέ (1936) καταργεί και αντικαθιστά στο σύνολο τη σύμβαση της Λωζάννης περί Στενών και περί αποστρατικοποίησης των νησιών του Β.Α. Αιγαίου
ΤΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ αποστρατιωτικοποίησης των νησιών του Αιγαίου είναι ένα από τα θέματα που έχουν προκαλέσει την ελληνο-τουρκική διένεξη, με υπαιτιότητα βεβαίως της Τουρκίας.
ΑΠΟΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ το άρθρο 3 ορίζει: «Κάθε κράτος πρέπει να αναλάβει την υποχρέωση να κατεδαφίσει και αφοπλίσει τα οχυρωματικά έργα που υπάρχουν στη δική του ζώνη. Βεβαίως επιτρέπεται η στάθμευση ορισμένων ειδικών στοιχείων (αστυνομικών, τελωνοφυλάκων κ.ά.), τα οποία κρίνονται απαραίτητα διά την ασφάλεια και την επιτήρηση των συνόρων και των οποίων ορίζει επακριβώς ο αριθμός των. Απαγορεύεται π πτήση στρατιωτικών ή ναυτικών αεροσκαφών στις απο- στρατιωτικοποιημένες περιοχές». Το καθεστώς όμως της αποστρατιωτικοποίησης που επιβλήθηκε στα σύνορα με τη Σύμβαση της Λωζάννης δέσμευσε την εδαφική κυριαρχία των κρατών αυτών. Δι’ αυτό σχεδόν αμέσως μετά την υπογραφή της Συνθήκης Ειρήνης της Λωζάννης, τα ενδιαφερόμενο κράτη προσπαθούν να απαλλαγούν από τις σχετικές διατάξεις. Ιδιαίτερη σημασία παρουσιάζουν οι ενέργειες της Τουρκίας, ενέργειες που φανερώνουν την επιθυμία της για την κατάργηση του καθεστώτος αποστρατιωτικοποίησης στα ελληνο-τουρκικά και στα τουρκο-βουλγαρικά σύνορα. Μετά το 1932, όταν η Τουρκία γίνεται μέλος της Κοινωνίας των Εθνών (ΚτΕ) προσπαθεί με διάφορες διπλωματικές ενέργειες να πετύχει την αναθεώρηση ή κατάργηση των σχετικών συνθηκών, χωρίς επιτυχία. Με το άρθρο 3 της Συνθήκης της Λωζάννης, σκοπός είναι η εξασφάλιση της ειρήνης.
ΣΤΗ ΣΥΝΘΗΚΗ της Λωζάννης, σχετικά με την αποστρατιωτικοποίηση των τεσσάρων νησιών (Λέσβου, Χίου, Σάμου, Ικαρίας), τα «μέτρα», όπως στην ίδια ορίζονται, είναι ο περιορισμός εκτάσεων. Έτσι, συμφώνως προς τις διατάξεις της, απαγορεύεται μόνο η εγκατάσταση ναυτικής βάσης και οχυρωματικών έργων. Απαγορεύεται, επίσης η ύπαρξη στρατιωτικών δυνάμεων, πέραν εκείνων που καλούνται να υπηρετούν τη στρατιωτική τους θητεία. Όσο αφορά δε τα θέματα της αεροπλοΐας, η Σύμβαση δεν θέτει κανέναν άλλον περιορισμό, εκτός της απαγόρευσης των πτήσεων ελληνικών και τουρκικών αεροσκαφών στα ελληνικά και τουρκικά εδάφη της ακτής της Ανατολίας και των νησιών αντιστοίχως. Είναι σαφές ότι οι διατάξεις αυτές καθιερώνουν ένα καθεστώς μερικής αποστρατιωτικοποίησης. Μετά τηναποτυχία των προσπαθειών της Τουρκίας για αναθεώρηση ή κατάργηση των σχετικών συνθηκών για το καθεστώς αποστρατιωτικοποίησης, αργότερα, το 1936, στηριζομένη η Τουρκία στην προτροπή της βρετανικής υποστήριξης, πέτυχε την αναθεώρηση της Β’ Σύμβασης της Λωζάννης για το καθεστώς των Στενών. Η Συνθήκη του Μοντρέ (20/7/1936) καταργεί και αντικαθιστά στο σύνολο τη Σύμβαση της Λωζάννης περί Στενών του \ 1923. Συνεπώς καταργείται και η διάταξη περί αποστρατιωτικοποίησης των νησιών του ΒΑ Αιγαίου. Αυτό προκύπτει σαφέστατα από το γράμμα της Συμβάσεως. Πράγματι, “στο προοίμιό της ορίζεται ότι τα συμβαλλόμενα μέρη «απεφάσισαν να υποκαταστήσουν την παρούσα Σύμβαση που υπογράφτηκε στη Λωζάννη 24 Ιουλίου 1923».
ΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΩΔΕΣ αυτό στοιχείο είναι αρκετό από νομικής άποψης για να ρίξει πλήρες φως στην περίπτωση της Λήμνου, εξάλλου το Διεθνές Δικαστήριο έχει αποφανθεί ότι το κείμενο της Συνθήκης δεν χρειάζεται ερμηνεία όταν είναι σαφές, και επομένως στην περίπτωση αυτή δεν χρειάζεται να ανατρέξει κανείς σε άλλα στοιχεία εκτός του κειμένου της Συνθήκης.
Χρήστος Η. Χαλαζιάς
